1. Khái niệm và nguyên nhân
Hợp đồng vô hiệu là hợp đồng không đáp ứng đầy đủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự theo quy định của pháp luật. Hay nói cách khác, đây là loại hợp đồng không có giá trị pháp lý và không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của các bên tham gia giao kết hợp đồng.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vô hiệu có thể do một trong các nguyên nhân sau:
- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự không có năng lực hành vi dân sự, năng lực pháp luật dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập. Ví dụ, người chưa đủ 18 tuổi không được tự mình xác lập hợp đồng mua bán nhà ở.
- Người tham gia giao dịch dân sự bị lừa dối, nhầm lẫn, đe dọa, cưỡng ép. Ví dụ, người mua nhà bị người bán nhà lừa dối về chất lượng nhà.
- Mục đích của giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội. Ví dụ, hợp đồng mua bán ma túy.
- Hợp đồng không được lập thành văn bản, trừ trường hợp pháp luật quy định phải lập thành văn bản. Ví dụ, hợp đồng thuê nhà ở.
- Hợp đồng được xác lập nhằm mục đích che giấu một giao dịch dân sự khác. Ví dụ, hợp đồng mua bán nhà ở chỉ là hình thức, thực chất là hợp đồng tặng cho.
2. Thời hiệu yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu
- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự không có năng lực hành vi dân sự, năng lực pháp luật dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập: 02 năm kể từ ngày Người đại diện biết hoặc phải biết người được đại diện tự mình xác lập, thực hiện giao dịch;
- Người tham gia giao dịch dân sự bị đe dọa, cưỡng ép. Thời hiệu 02 năm kể từ ngày Người có hành vi đe dọa, cưỡng ép chấm dứt hành vi đe dọa, cưỡng ép;
- Người tham gia giao dịch dân sự bị lừa dối, nhầm lẫn: Thời hiệu 02 năm kể từ ngày Người bị nhầm lẫn, bị lừa dối biết hoặc phải biết giao dịch được xác lập do bị nhầm lẫn, do bị lừa dối;
- Giao dịch dân sự không tuân thủ về hình thức: Thời hiệu 02 năm
- Vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội: Không bị hạn chế
- Trường hợp giả tạo: Không bị hạn chế
Lưu ý: đối với những trường hợp có thời hiệu yêu cầu: Hết thời hiệu quy định này mà không có yêu cầu tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu thì giao dịch dân sự có hiệu lực
3. Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu
Hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu được quy định tại Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể như sau:
- Hợp đồng vô hiệu không có giá trị pháp lý.
- Các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.
- Người có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
4. Kết luận
Để tránh hợp đồng bị vô hiệu, các bên cần lưu ý các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự theo quy định của pháp luật. Khi tham gia giao dịch dân sự, các bên cần cân nhắc kỹ lưỡng và tìm hiểu kỹ thông tin để tránh bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.